Postgraduaat Toekomstbestendig Bouwen en Wonen 2025 - 2026

De opleiding neemt je mee door alle facetten van een toekomstbestendig project en leert je hoe die te ontwerpen, bouwen, beheren en evalueren. Ze daagt je uit om holistisch na te denken over de gebouwde en niet-gebouwde woon-, werk- en leefomgeving.

Ontwerpen, bouwen en wonen met een positieve impact op natuur en mens

Onze samenleving is in volle transitie en staat voor heel wat uitdagingen om onze planeet leefbaar en gezond te houden. De ontwikkeling en uitbouw van duurzame en inclusieve gebouwen, wijken, steden en gemeenten is daarbij een uitdagende opdracht voor zowel vastgoedprofessionals, ontwerpers als beleidsmakers.

Vanuit diverse, interdisciplinaire invalshoeken geeft het Postgraduaat Toekomstbestendig Bouwen en Wonen jou de handvaten om over deze boeiende opdracht na te denken en de transitie mee vorm te geven.

De opleiding is jouw hefboom om als partner in het ontwerp- en bouwproces impact te hebben op de verdere ontwikkeling van een toekomstbestendige woon- en leefomgeving.

• De opleiding neemt je mee doorheen alle facetten van een toekomstbestendig project en leert je hoe die te ontwerpen, bouwen, beheren en evalueren. Ze daagt je uit om holistisch en kritisch na te denken over de gebouwde en niet-gebouwde woon-, werk- en leefomgeving.
• Je krijgt multidisciplinaire inzichten. Naast bouwtechnische en ecologische, komen ook sociale en economische topics aan bod.
• Het docententeam bestaat uit zowel academici als praktijkexperts. Zij baseren hun lessen op de recentste onderzoeksbevindingen en ontwikkelingen. Praktische kennis doe je op via diverse plaats- en werfbezoeken, demo’s, workshops en praktijkoefeningen.
• Je verrijkt je kennis op verschillende niveaus. Zowel het concrete gebouw, de ruimtelijke ontwikkeling en de omgeving, als het ruimer kader van regeneratieve ontwikkeling komen aan bod.
• Je raakt vertrouwd met de verwevenheid van een bouw- en woonproject met de gebruikte materialen, de fysieke omgeving én het sociale speelveld waarin het zich bevindt. Je ondervindt hoe belangrijk de maatschappelijke functie van een gebouw is en hoe het in interactie staat met de gebruikers ervan.
• Je ontwikkelt een brede, integrale visie op een regeneratief, zonder daarbij oog te verliezen voor de uitvoeringsdetails en de meet- en beheersystemen van duurzame gebouwen.
• Je verruimt je netwerk tijdens de opleiding door interactie met de deelnemers en docenten die actief zijn in diverse sectoren.

De opleiding richt zich tot:

architecten, ontwerpers, ingenieurs, aannemers, bouwheren, projectontwikkelaars, stedenbouwkundigen, overheidsmedewerkers, medewerkers van inter-communales en nutsbedrijven, landmeters, makelaars en onderzoekers gericht op de bouwsector en de ruimtelijke ordening.

Naast bouwprofessionals, richten we ons ook op deelnemers die binnen hun job beleidsmatig bezig zijn met woonaspecten of optreden als ‘brugfiguren’. Dankzij de opleiding zullen zij verschillende doelgroepen beter kunnen informeren en begeleiden.

Het Postgraduaat Toekomstbestendig Bouwen en Wonen is opgebouwd uit 4 opleidingsonderdelen (OPO's). Na een brede kijk op regeneratieve ontwikkeling in het eerste OPO focus je in het tweede OPO op het stedenbouwkundig niveau. Tijdens het derde OPO bestudeer je vervolgens alle aspecten van het concrete gebouw.

Alles komt tot slot samen in het  vierde opleidingsonderdeel praktijk en integratie via 9 praktijkdagen, wijk- en projectbezoeken en interactieve workshops  waarbij kennis delen en leren van elkaar centraal staan. Daarnaast werk je doorheen het jaar aan je onderzoek (individueel of in duo) van een bepaald thema op stad-, wijk-, en gebouwniveau.

OPO1: Toekomstbestendig ontwerpen van de gebouwde en niet gebouwde woon- en leefomgeving

• Maatschappelijke uitdagingen (op verschillende schalen):
  • Ecologische uitdagingen (klimaatverandering, hittestress, droge zomers, natte winters, afname biodiversiteit, luchtvervuiling, verzuring, …),
  • Sociale uitdagingen (armoede, sociale onrechtvaardigheid, vereenzaming…),
  • Ruimtelijke uitdagingen (versnippering, verlies aan identiteit en beeldkwaliteit, segregatie, monofunctionaliteit…).
  • Demografische uitdagingen (vergrijzing, gezinsverdunning, migratiestromen, …)
  • Economische uitdagingen (afstemming aanbod op behoeften nu en vooruitziend op de toekomst, zowel omvang als kwaliteit, maatwerk inz. basisnoden)
  • Bestuurlijke uitdagingen (medeverantwoordelijkheid, deelname van alle actoren, incl. rol van de burger, …)
• Van duurzame ontwikkeling naar regeneratieve ontwikkeling (de 4 paradigma’s)
• Systeemverandering
• Principes van levende systemen
• Frameworks van regeneratieve ontwikkeling
• Het “donut-model” van Kate Raworth waarbij je aan de ene kant van de donut de “9 Planetaire Grenzen’” hebt, en aan de andere kant al de aspecten die noodzakelijk zijn voor de mens.

OPO2: Toekomstbestendige, gezonde en inclusieve stedenbouw en ruimtelijke planning

1. Kader en principes voor toekomstbestendige stedenbouw

• Hoe is het zover kunnen komen?
• Hoe gaan we er iets aan veranderen?
• Kompas van de regeneratieve stad
• Het belang van een goede projectdefinitie
• Hoe kan het beleid sturend zijn?
• Duurzaamheidsmeter wijken

2. De natuurlijke gemeente/stad

• Het natuurlijk systeem (landschap, bodem, water, reliëf…) als gids
• Ontharden en vergroenen - het groenblauwe netwerk verstreken
• Strategie van de twee netwerken en lobbenstadmodel
• Robuuste valleigebieden, biodiversiteit en avontuurlijk groen
• Natuurinclusief bouwen
• Kleinschalige en lokale voedselproductie

3. De verbonden gemeente/stad

• Nabijheid en meervoudige dynamiek als vertrekbasis
• Implementatie van het STOP-principe
• Het openbaar vervoernetwerk als sturende drager voor ruimtelijke ontwikkeling
• Het fietsnetwerk als sturende drager voor ruimtelijke ontwikkeling
• Autoluwe en kindvriendelijke steden en dorpen

4. De aanpasbare en inclusieve gemeente/stad

• Collectieve renovatie, kwaliteitsvolle kernverdichting en kernversterking op maat van de stad/het dorp
• Ontwerpen met aandacht voor doelgroepen en scenarioplanning
• Herbestemming van brownfields
• Hergebruik van bestaand patrimonium, veranderingsgericht bouwen en tijdelijk gebruik van leegstaande gebouwen

5. De circulaire gemeente/stad

• Bouw niet als het niet nodig is
• Hergebruik van sites, gebouwen en materialen
• Sluiten van water- en energiekringlopen
• Symbiose en uitwisseling van stromen (water, energie, materialen)
• Toepassing van circulaire principes en materialen
• Maakindustrie in de stad en deeleconomie

6. Instrumenten

• Alternatieve financiële instrumenten, stedenbouwkundige lasten, samenwerkingsovereenkomst, verhandelbare bouwrechten…

OPO3: Een toekomstbestendig gebouw

 1. Kader en principes voor een toekomstbestendig gebouw

• Algemene inleiding op klimaat, circulariteit en maatschappij, regelgeving op Europees niveau:
  • EU regelgeving (natuurherstelwet, carbon, materialen)
  • Een klimaatbestendig gebouw. Wat betekent hitte, droogte, regen in 2030? 
  • Circulaire transitie in de bouwsector
  • Veranderende noden - maatschappij, living standards en gebouwen
• Regelgeving in Vlaanderen en tools voor duurzaamheid van gebouwen.
  • Regelgeving in Vlaanderen - principes en prioriteiten
  • WELL en GRO als leidraad voor geïntegreerde duurzaamheid en circulair bouwen
  • LCA op gebouwniveau - MMG en TOTEM + positieve impact

2. Proces en basisprincipes van ontwerp

• Stappenplan gezond en klimaatrobuust ontwerpen (incl. basisprincipes van luchtdicht ontwerpen, bouwfysica…)
• Ontwerp in functie van verandering (mixed buildings...) en in functie van sociale noden
• Ruimte delen - as a service

3. Ambitie en programma van eisen bepalen

• Ambitie (+GRO-score) bepalen en positieve impact creëren
• Waarom energie-efficiëntie niet genoeg is en het concept van 'Sufficiency'
• Renovatie versus vervangingsbouw - impact en decision-making

4. Samenwerking in de bouw

• Projectmanagement en werken in bouwteam
• Bouwkostenmanagement en groen aanbesteden

5. Een circulair gebouw

• Materiaalinventaris (urban mining)
• Structuur/invulling versus materialen en carbon
• Circulair business model en circulair aanbesteden/bestek (Cabrio/Circubestek)

6. Een biobased gebouw

• Bouwen met hout/houtskeletbouw en duurzaam houtgebruik
• Bouwen met strobalen, kalk-hennep, leem en bamboe

7. Een gezond gebouw

• Biofiel ontwerpen (omgevingskenmerken, natuurlijke vormen, natuurlijke patronen, licht en ruimte, plaatsgebonden relaties, ontwikkelde relaties tussen mens en natuur)
• Gezonde en milieuverantwoorde binnenafwerkingsmaterialen
• Luchtkwaliteit en ventilatie in gebouwen: goede praktijk voor het garanderen van binnenluchtkwaliteit
• Gezond binnenmilieu: emissies en emissie-arm ontwerpen

8. Een energiepositief gebouw

• Stappenplan energiebewust ontwerpen
• Koolstofneutraal en klimaatpositief bouwen
• Duurzame energie
• Human centric lighting en light as a service

9. Een waterpositief en natuurinclusief gebouw

• Hergebruik van hemelwater en grijs water en hemelwaterinfiltratie en -buffering
• Groendaken en geveltuinen (regeneratieve groene gevels)
• Natuurinclusief bouwen

 10. Beheer en nazorg

OPO4: Integratie toekomstbestendig bouwen en wonen

In dit opleidingsonderdeel komen alle aspecten en alle niveaus samen zodat de complexiteit en verbanden zichtbaar worden. Het is tevens een kruisbestuiving tussen theorie en praktijk.

Case

• De case vormt een rode draad doorheen het jaar. De kennis en inzichten die de studenten opnemen tijdens de lesdagen worden in de oefening toegepast in de praktijk. Studenten kunnen zelf een case voorstellen om rond te werken of werken op een case voorgesteld door de docenten.
• In deze oefeningen komen zowel de stedenbouwkundige aspecten als de gebouwaspecten aan bod (uit OPO 1, 2 en 3). Je volgt een traject dat zo nauw mogelijk aansluit bij de realiteit.
• De oefeningen wordt gemaakt in kleine groepjes van 5 à 6 personen. De groepssamenstelling gebeurt zo interdisciplinair mogelijk, zodat de deelnemers elkaar kunnen aanvullen en van elkaar kunnen leren.
• De studenten geven tussentijdse presentaties aan elkaar op het einde van elke praktijkdag. Dat vormt telkens een aanleiding voor discussie, debat en kennisuitwisseling.
• Op het einde van elk deel (wijk/gebouw) stellen de studenten hun werk voor aan de medestudenten in de vorm van een presentatie. Output: visie, concept, ontwerp, stappenplan voor de wijk/buurt (deel 1) en het gebouw (deel 2) voor 2050.

Onderzoek/eindwerk

• Elke student of twee studenten onderzoekt/onderzoeken een bepaald thema op stadsniveau/wijkniveau/gebouwniveau binnen zijn of haar interesse en werkveld, dat relevant is voor de case.  Ze kiezen een focus van een niveau, maar ze kijken ook naar de andere niveaus. 
• De studenten stellen hun werk voor aan de medestudenten in de vorm van een presentatie zodat kennisdeling wordt bevorderd.
• De studenten ronden de opleiding af met een presentatie van de eindresultaten van hun onderzoek voor een jury.

Projectbezoeken en workshops

• Tijdens de praktijkdagen organiseren we bezoeken aan inspirerende projecten in Gent, Brussel en Antwerpen waarbij we we verschillende partijen aan het woord laten (stad, ontwerper, projectontwikkelaar…). Op die manier komen verschillende perspectieven aan bod.
• Tijdens de praktijkdagen worden er workshops georganiseerd waar de studenten aan de slag gaan met de frameworks van regeneratieve ontwikkeling en instrumenten zoals de duurzaamheidsmeter wijken, GRO, TOTEM, Condettisysteem…
• We organiseren bovendien een extra workshopdag rond natuurlijke materialen.

Data en tijdstip

• De opleiding start op 23 september 2025 en loopt tot 23 juni 2026. Er is geen les tijdens schoolvakanties.
• De lessen vinden wekelijks plaats op dinsdag van 13 tot 21 uur. Tussenin worden pauzes voorzien.
• We voorzien een combinatie van hoorcolleges, praktijkdagen, workshops en studiebezoeken.

Locatie

De lessen vinden plaats op de KU Leuven - Gent, Gebroeders De Smetstraat 1, 9000 Gent.